अजातशत्रू दादासाहेब गवई: एक स्फूर्तीदायक राजकीय प्रवास
अमरावती जिल्ह्याचे अभिमान असलेले सुपुत्र, स्मृतीशेष दादासाहेब गवई, हे एक अजातशत्रू व्यक्तिमत्त्व होते. त्यांचा राजकीय प्रवास विद्यार्थी दशेपासूनच सुरू झाला होता. युवक असताना, दादासाहेब विविध आंदोलनांमध्ये सक्रियपणे सहभागी झाले. विशेषतः दादासाहेब गायकवाड यांच्या नेतृत्वाखाली त्यांनी राजकीय क्षेत्रात पाऊल टाकले. जनसामान्यांची सेवा संविधानाच्या माध्यमातून केली जाऊ शकते, यावर त्यांचा दृढ विश्वास होता, आणि त्यांच्या राजकीय जीवनात त्यांनी नेहमी या मूल्यांचा आदर केला. त्यांच्याकडून कोणत्याही प्रकारच्या अनावश्यक राजकीय तंत्रांचा अवलंब केला गेला नाही.
त्यांच्या राजकीय कारकिर्दीत त्यांनी विधान परिषदेत 30 वर्षांहून अधिक काळ सेवा केली. तेथे त्यांनी आमदार, विरोधी पक्ष नेते, सत्तारूढ पक्ष नेते, सभापती आणि उपसभापती अशी विविध पदे भूषवली. त्यांच्या कार्यतत्परतेमुळे सर्व पक्षीय नेत्यांच्या मनात त्यांच्याविषयी आदर निर्माण झाला, आणि त्यांना अजात शत्रू म्हणून ओळखले गेले. दादासाहेबांच्या मनामध्ये कोणत्याही व्यक्तीबद्दल द्वेष नव्हता; ते नेहमीच जनसामान्यांच्या समस्यांबद्दल जागरूक राहिले.
दादासाहेब गवई यांनी अमरावती विद्यापीठाच्या स्थापनेत आणि फिनले मिल तसेच अप्पर वर्धा धरण प्रकल्पांमध्ये आपले योगदान दिले. एकदा त्यांनी अमरावती लोकसभेची निवडणूक जिंकली, परंतु ती लोकसभा अल्पावधीत विसर्जित झाली. यानंतर त्यांना अपयश आले, तरी त्यांच्या कार्याची दखल घेऊन त्यांना राज्यसभेवर नेमण्यात आले. राज्यसभेतील त्यांचे योगदानही अतिशय प्रभावी होते.
त्यानंतर बिहार व केरळच्या राज्यपालपदीही त्यांनी अतिशय उत्कृष्ट कार्य केले. बिहारमध्ये विद्यापीठांच्या सुधारणा घडवून आणण्यासाठी त्यांनी मोठ्या प्रमाणावर प्रयत्न केले. बिहारचे मुख्यमंत्री नितीश कुमार यांच्याशी त्यांच्या स्नेहपूर्ण संबंधामुळे त्यांचे स्थानांतर केरळ येथे झाल्यावर नितीश कुमार यांना दुःख झाले; या घटनेचा उल्लेख ‘शुक्रवार’ साप्ताहिकामध्ये देखील आला आहे.
दारापूर या त्यांच्या जन्मगावी त्यांना विशेष आत्मीयता होती. ते येथे सतत येत असत आणि गावातील लहानात लहान व्यक्तींच्या नावे त्यांना माहीत असायची. दारापूरमध्ये अभियांत्रिकी महाविद्यालय सुरू करण्याची त्यांची तीव्र इच्छा होती, आणि श्री. दादासाहेब गवई चॅरिटेबल ट्रस्ट च्या माध्यमातून तेथे पुढे अभियांत्रिकी महाविद्यालय स्थापन करण्यात आले. त्यांच्या कार्याचा वारसा आजही ग्रामीण भागातील विद्यार्थ्यांना शिक्षणाच्या माध्यमातून लाभत आहे.
दादासाहेब गवई हे एक स्फूर्तीदायक आदर्श होते. त्यांचे जीवन व कार्य भविष्यातील पिढ्यांसाठी मार्गदर्शक ठरावे असेच आहे.
डॉ.यशवंत हरणे
सहकार विभाग प्रमुख
तक्षशिला महाविद्यालय दारापूर.
